विचार - रुपान्तरण
 २०८१ श्रावण १२, शनिबार    

विचार

हिसी हराएको शहर

- किशोर नेपाल   

आत्महत्या होइन, हाराकिरी । आत्महत्या सोझो र सपाट हुन्छ । एक दुई तिखा शब्द मनको भित्री तहमा गडेपछि मानिस असह्य वेदनाले छटपटाउन थाल्छ, त्यसबेला भावनाको अतिरेकमा आफ्नो घाटीमा आफैँ सुर्किने कस्न थाल्छ । हिजो बिहान मात्रै, एका बिहानै, घाम भुल्किनसम्म पनि नपाउँदै, भर्खरै जवानीको सीमाना छुन लागेकी शहरकी एउटी केटीले आफ्नै कोठाको दलिनमा घाटीमा पासो लगाएर आत्महत्याको प्रयास गरी । काठमाडौँमा अब दलिन राखेर बनाइएका आवासीय घरमा रमाउनेहरू बाँकी नै कति छन् र ?

जलवायु परिवर्तनको असर र मिडिया सचेतना

- युवराज गौतम   

विश्वभर जलवायु परिवर्तनको असरबारे चासो र चिन्ता छ । प्राकृतिक जोखिम दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको र मानवीय जीवनका लागि आवश्यक जलस्रोत, वातावरण, उत्पादनजस्ता क्षेत्रमा देखिएको प्रभावले चिन्ता थपिदै गएको छ । हिमालै हिमालको देश नेपालमा हिउँको मात्र घट्दै जानु, हिमनदीहरु फुट्ने जोखिम बढ्नु, लामो समयसम्म खडेरी परेर कृषिजन्य बस्तुको उत्पादनमा कमी आउनु, पानीका मुहानहरु सुक्दै जानु अनि क्षणभरमै बाढी र डुबानले जनधनको क्षति हुनुलाई जलवायु परिवर्तनको असर मानिन्छ । यसका निम्ती विकसित देशहरुले प्रभावकारी कार्यक्रम र योजनाहरु अघि सारेका छन् ।"

परिवर्तनको दशबर्षे चक्रब्यूह र संघीय गणतन्त्र

-    किशोर नेपाल   

आफनो बिबेकको भाषा बोल्ने संविधानविद तथा २०४७ सालको संविधानपछि निर्वाचित प्रतिनिधि सभाको पहिलो सभामुख दमननाथ ढुंगानाको नेतृत्वको संस्था संसदीय अध्ययन तथा बिकास संस्थापनाको आयोजनामा भएको ‘संघीय गणतन्त्र नेपालको संविधानको पुनरावलोकन’मा संविधानविद, कानूनविद, बिचारक र नेताहरुको बाक्लो उपस्थिति थियो । यो उपस्थिति असहज थिएन ।"

चर्चामा महिला सशक्तिकरण

-   

नेपाली जनताले ल्याएको ऐतिहासिक राजनीतिक परिवर्तनहरुमा महिलाको भूमिका अविस्मरणीय छ । त्यसलाइ राजनीतिक दलहरुले नजरअन्दाज गर्नु संभवछैन । तर, नेपालको संविधानले नेपाली समाजका लागि अपरिहार्य ठहर्याएर संविधानमा नै लिपिबध्द गरी सकेको महिला सशक्तिकरणको कार्यान्वयन अलमलमा पारिएकोछ ।"

सप्तरंगी उत्सव अर्थात स्वतन्त्रता र समानताको आन्दोलन

- युवराज गौतम   

जुनसुकै उत्सव वा महोत्सव खुलमखुल्ला मनाइन्छ । सन्देश प्रवाह गर्न वा कुनै कुराको प्रवद्र्धन गर्न, प्रचार प्रसार गर्न, जगेर्ना गर्न र सार्वजनिक गर्न उत्सव मनाइन्छ । तर अग्रेजी पात्रो अनुसार जुन महिना आफैंमा एक उत्सव भइसकेको छ । दशकौंदेखि विश्वभर जुन महिनालाई सप्तरंगी उत्सवका रुपमा मनाइएको इतिहास छ । ‘प्राइड मन्थ’ अर्थात ‘गौरवको महिना’का रुपमा पछिल्ला बर्षहरुमा नेपालमा पनि जुन महिनालाई रंगीन बनाउन थालिएको छ । यौनिक तथा लैङ्गिक सिमान्तकृत समुदायले यसलाई आन्दोलनका रुपमा मनाइरहेका छन् ।

लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको आरोह अवरोह

-      

देशमा जनयुद्धको आँधीबेहरी चलेको थियो । हामी स्कुले विद्यार्थीलाई जनयुध्दको नसाले छोएको थियो । गाउँका चिया पसल र मेलापातमा मान्छेहरू अनेकौँ राजनीतिक अड्कलबाजी गर्न थालेका थिए । एकाथरिको थेगो नै थियो,‘गुलेली हान्न नसक्ने भुराहरूले राजा फाल्ने रे । उबेला राजनीतिक दलहरूलाई उडाउने थेगो नै बनेको थिया्े, ‘काङ्ग्रेसका कुरा धेरै, एमालेका भुरा धेरै, हलोका बुढा धेरै ।’ त्यो समयदेखि यो समयसम्म आइपुग्दा देश गणतन्त्रमय भएको छ । हाम्रो इतिहासमा समय चक्रसँगै सैनिक मञ्चमा १७ औँ गणतन्त्र दिवस मनाइएको छ । हामीले लोकको सान, मान र शीर उँचो बनाउन लोकतन्त्रलाई विकल्पका रुपमा रोजेको हो । लोकतन्त्रमा राजा महाराजा ठुलाठालु भन्दा लोकको प्रतिष्ठा उँचो हुन्छ ।"""

टिप्पणी : घासीरामका छोरा कैलाश

- किशोर नेपाल   

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको सरकारले कान्तिपुर प्रकाशनका अध्यक्ष कैलाश सिरोहियालाई नागरिकताको बात लगाएर गिरफतार गरेपछि जन–मानस बिथोलिएको छ । जनमत पार्टीका नेता तथा पत्रकार बीपी साहका अनुसार कैलाश सिरोहियाका पिता घासीराम सिरोहिया २००९ सालमा स्थापित जनकपुर उद्योग बाणिज्य संघका संस्थापक महासचिव थिए । २०३२ सालतिर घासीरामव्दारा स्थापित तेल मिल चर्चित थियो । २०३५–३६ सालतिर जनकपुरमा स्थापित सिरोहिया फर्निचरमा कैलाश सक्रिय थिए । पछि, उनैले काठमाडौंमा सिरोहिया फर्निचर्सले टिकउडका फर्निचरहरुको ब्यापार प्रबध्र्दन शुरु गरेका थिए ।

पतनको बाटोमा प्रचण्ड ?

- किशोर नेपाल   

सामाजिक सन्जालमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी) का अध्यक्ष तथा सर्वोच्च नेता तथा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ बोल्दै हुनुहुन्थ्यो : मलाई योे गणतन्त्र पनि मन परेको छैन । यो संघीयता पनि मन परेको छैन । उहाँको यो भनाइ सक्कली हो कि नक्कली-त्यो थाह भएन । एआइको जमानामा को सक्कली हो र को नक्कली हो ? पत्ता लगाउन कठिन छ । एआइ अर्थात ‘आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स ।’ सक्कली मानिसको अनुहार र आवाज दुरुस्त उतारेर सामाजिक सन्जालमा ‘पोष्ट’ गर्नु कलाकारिता हो । यो कलालाई इन्कारगर्नु भन्दा यसको तारीफगर्नु आबश्यक छ अहिलेको समयमा ।"